Francis Alÿs  
When Faith Moves Mountains, 2002, 15:09 min  

Francis Alÿs (1959) is een Belgische kunstenaar die in Mexico-Stad woont en werkt. In zijn werk gaat hij altijd een relatie aan met zijn directe omgeving. 

In de 15 minuten durende video When Faith Moves Mountains verplaatst Alÿs met hulp van 500 studenten een zandduin enkele centimeters. De performance vond plaats in Lima, Peru, waar op dat moment niet te ontsnappen viel aan het broeierige politieke klimaat van rellen en spanningen rondom de laatste dagen van het Fujimora regime. Het principe van de film was ‘maximale moeite, minimaal resultaat’. Een kleine minuscule verandering vond plaats door een grootse collectieve actie.  

Sander Breure en Witte van Hulzen  
Phi en Laurine, 2015, 38 min 

Sander Breure  (1985) en Witte van Hulzen (1984) startten hun samenwerking ongeveer tien jaar geleden met het maken van dansperformances. Daarna kende hun werk verschillende verschijningsvormen van performances, sculpturen en films. Ze zijn geïnteresseerd in menselijk gedrag en met name in de verschillende rollen die mensen aannemen in hun dagelijkse leven.    
In de film Phi en Laurine worden de twee geliefden op de voet gevolgd. Als toeschouwer zit je op de huid van de personages en word je onmiddellijk in hun wereld gezogen. De film zoomt zo ver in dat je je ongemakkelijk voelt omdat je als het ware helemaal de diepte van deze twee geliefden induikt. Je blijft je afvragen wie deze mensen zijn. Zijn het echte geliefden of acteurs? 

Charlotte Dumas  
Ringo, Arlington National Cemetery, Arlington, Virginia, 2012 

Charlotte Dumas (1977) observeert dieren in specifieke leefomgevingen. Ze is vooral geïnteresseerd in het complexe waardesysteem van onze maatschappij en hoe we dieren en de mens daarin plaatsen. Wat zegt onze omgang met dieren over ons? Voor de serie Anima fotografeerde ze caissonpaarden van een militaire begraafplaats vlak voor ze in slaap vallen. Hoewel ze nog altijd een eeuwenoude plicht vervullen worden ze niet meer gebruikt voor oorlogsdoeleinden. Dumas: ‘De foto’s bieden een vorm van troost. Die rust van zo’n beest, dat heeft bijna iets spiritueels. Ik denk dat mensen dat herkennen, dat ze dat voelen. Mensen gebruiken dieren ook om hun emoties te kanaliseren. Dan zeggen ze: deze paarden hebben veel doden naar hun graf begeleidt, dat zie je aan hun sombere blik. Ik denk dat ze bedoelen: dit beeld haalt de somberheid die in mij zit naar boven. Dat vind ik mooi, dat foto’s dat kunnen doen.’  

Esiri Erheriene-Essi 
Night Buses 2, 2008
Collectie Stedelijk Museum Schiedam 

De Londense kunstenaar Esiri Erheriene-Essi (1982) maakt grote kleurrijke figuratieve schilderijen waarin gebeurtenissen uit het dagelijkse leven te zien zijn. Het zijn taferelen die commentaar leveren op maatschappij en historie. Haar werken zijn heel persoonlijk doordat ze momenten die ze zelf heeft meegemaakt erin verwerkt. In Night Buses 2 zien we een man die mistroostig voor zich uit staart. Erheriene-Essi ontmoette de man in de Londense nachtbus, een ervaring op zichzelf (‘A special energetic mad subterranean world of drunks, fast-food munchers, weirdos, comatose ravers and boisterous singers. It’s a cinematic experience and always unpredictable the people you meet.’). De man, in flamboyant rood pak, vertelt haar dat het die dag zijn trouwdag is en dat hij zijn overspelige vrouw aan het altaar heeft laten staan. Erherienne-Essi zegt over het beeld: ‘It’s a moment of connection, proof of our strange but delightful conversation and a love letter to London and all of her subjects.’ 

Jasper Griepink 
Love Space, 2017-nu  
(video: i.s.m. Julia Sokolnicka, Fotografie: i.s.m. Renate Ariadne) 

Jasper Griepink richtte in 2017 LOVE SPACE op. Dit project fungeert zowel als fysieke ontmoetingsplek als mentale ruimte waarin gereflecteerd kan worden op de condities, afspraken en mogelijkheden voor veilige liefde. Griepink creëert zowel gewijde paviljoens als ceremonies, waarin een groep mensen sociale afspraken en seksuele structuren opnieuw kunnen vormgegeven. Vertrouwen, transparantie en respect voor elkaar staan hierbij centraal.  
‘There Will be no Peace on Earth as Long as there is War in Love. Love and Sexuality are a Political Issue; It requires a System of Ethics Independent of whether we live alone or in community; celibate, married, monogamous, or polygamous.’ - Dr. D. Duhm 

Mylan Hoezen 
Saga, 2020 

Op 19 september voerde Mylan Hoezen (1993) een performance uit in het Kasteelpark in IJsselstein. In Saga gaan twaalf performers in een periode van drie uur van een staande naar liggende positie. Ze staan allemaal op een eigen plateau, waarop ze een vooraf vastgestelde reeks van handelingen uitvoeren. Deze instructies zorgen ervoor dat de performers zich kunnen concentreren en hun lichamen zich in een laag tempo voortbewegen. Hierdoor ontstaan lange periodes van stilstand. Door het trage ritme van de beweging wordt de performer geconfronteerd met de weerstand van zijn lichaam. Door zich op zijn ademhaling te concentreren kan hij deze weerstand accepteren. In twaalf performances vertelt elk lichaam een eigen verhaal. 

Een foto-impressie van Saga vind je hier.

Martine Stig 
Blush, 2002 

Bij empathie spelen spiegelneuronen een belangrijke rol. Onbewust kopiëren we gedrag van anderen. Wat we zien is dus nauw verbonden met wat we zelf voelen. In de serie Blush van fotograaf Martine Stig (1972) zien we het openhartige moment waarop iemand gaat blozen. De toeschouwer wordt geconfronteerd met het ongemakkelijke gevoel blootgesteld te worden aan andermans, vaak verborgen gehouden, kwetsbaarheid. De kleur van hun gezichten verwijzen naar een moment dat zich heeft afgespeeld buiten het visuele kader. Het beeld bevindt zich op de flinterdunne scheidslijn tussen publiek en privé. Stig onderzoekt de rol en positie van de fotografie. Welke relatie hebben mensen tot een foto? En functioneren camera’s niet als de spiegelneuronen van onze techniek? 

Proposition #2: Making a Salad 

In Proposition #2: Making a Salad reageren Caz Egelie, Sandra Heemskerk, Tim Hollander, Ruben Planting, Lisa Sudhibhasilp, Martha Thissen en Samantha Vlaming op de collectie van Museum IJsselstein. Een gezamenlijke ingreep in de collectiepresentatie door een combinatie van werken uit de verschillende kunstenaarspraktijken. Ze stellen vragen over de relatie die we hebben met kunstwerken, historische objecten en de traditie van (collectie)presentaties.  

‘Wat hebben wij een 18e eeuwse helm te bieden? Mogen we de objecten verleiden om dichter bij ons te komen? Wie verzorgt ze na de opschudding van onze bezoeken?’ vragen de kunstenaars zich af. 
De titel, Proposition #2: Making a Salad, is geleend van een performance van Alison Knowles. De kunstenaars vormen, naar instructie van de performance uit 1962, een salade met ingrediënten uit de historische collectie van Museum IJsselstein. Caz verzorgt het ei, Sandra de dressing, Tim de croutons, Ruben de spinazie, Lisa de pijnboompitten, Martha de romainesla en Samantha de tomaat. 

Suat Öğüt
The First Turk Immigrant or The Nameless Heroes of The Revolution, 2012-2018 

Het werk TFTI or TNHOTR is een ode aan de Turkse immigrant. Öğüt deed onderzoek naar negen landen waar veel Turkse immigranten zijn komen wonen. Hij koos uit elk land een immigrant die iets heeft betekend voor andere immigranten. Deze groep mensen die meestal om politieke redenen uit het land van herkomst gevlucht waren, kregen hier vaak het label ‘gastarbeider’ en hoewel ze verschillende etnische achtergronden hadden werden ze vaak aangeduid met de term ‘Turkse immigrant’. Door middel van bronzen sculpturen krijgen deze immigranten, die moesten vechten voor hun rechten en leven en gevangen waren tussen twee werelden, een gezicht en worden hun verhalen vereeuwigd.  

De Onkruidenier 
LOLA, 2020

De Onkruidenier is een collectief van kunstenaars Jonmar van Vlijmen (1980), Ronald Boer (1981) en Rosanne van Wijk (1994). Door middel van veldonderzoek proberen ze grip te krijgen op relatie die de mens heeft met haar natuurlijke omgeving. 

In de eerste weken van de tentoonstelling te zien op het plein, inmiddels verscholen langs de waterkant naast zusterproject de Peilwachter op het Bolwerk (zie hieronder): LOLA. Deze waterwerkplaats van De Onkruidenier is een testomgeving voor de zoutminnende mens. Want wat zijn de mogelijkheden van een aquatische evolutie? LOLA kwam tot stand in samenwerking met ruimtelijk ontwerpbureau Overtreders W. 

Te zien op het Bolwerk

De Onkruidenier 
Zoektocht naar de zee in IJsselstein, Installatie De Peilwachter, 2020

De Onkruidenier is een collectief van kunstenaars Jonmar van Vlijmen (1980), Ronald Boer (1981) en Rosanne van Wijk (1994). Door middel van veldonderzoek proberen ze grip te krijgen op relatie die de mens heeft met haar natuurlijke omgeving. 

Met Sweet Sweat heeft De Onkruidenier heeft langdurig onderzoek gedaan naar sporen van de zee in en rondom IJsselstein. Dit als onderdeel van een groter onderzoek dat ze doen naar de zee. De polders worden nu nog drooggehouden. Maar in de toekomst stijgt de zeespiegel en zal onze omgeving er volledig anders uit gaan zien. Hoe? Dat presenteert het collectief op het Bolwerk tegenover het museum.  

Ze zijn geïnspireerd door het werk ‘De IJsselpoort van de stad IJsselstein’ van kunstenaar Jan Weissenbruch (1822-1880). Hierop is een strandje te zien op de plek waar nu het bolwerk ligt. Dit schilderij is te zien in de vaste collectie van het museum.  

Meer over dit project lees je hier.

Te zien bij de Oude Nicolaaskerk

Sarah van Sonsbeeck 
World Flag IJsselstein, 2020

Sarah van Sonsbeeck (1976) studeerde achtereenvolgens architectuur aan de TU Delft en beeldende kunst aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam. Stilte, toeval en de schoonheid van mislukking zijn steeds terugkerende elementen in haar werk. In de tentoonstelling Geen mens is een eiland zijn een aantal werken van Van Sonsbeeck te zien. 

World Flag IJsselstein is te zien op de toren van de Oude Nicolaaskerk. Het is gebaseerd op haar eerdere ontwerp World Flag, dat te zien is voor het Oude Stadhuis. In haar project World Flag voegt ze de kleuren van alle vlaggen in de wereld samen in één vlag. Voor World Flag IJsselstein combineerde Van Sonsbeeck de IJsselsteinse en de Nederlandse vlag. Zo symboliseert de vlag het spanningsveld tussen het nationale en het lokale en vormt het tegelijkertijd een eenheid. Van Sonsbeeck realiseerde nog een werk speciaal voor deze tentoonstelling: Square Ascension (2020) bij de Nicolaasbasiliek. In de Nicolaasbasiliek zie je ook een Anti Drone Tent (2012) van haar hand.  

Lees hier meer over de onthulling van de vlag tijdens Open Monumentendag. 

Broodtafel, zeventiende-eeuws  

'In de Nicolaaskerk bevindt zich een zeer bijzonder object. Het is een zogenaamde broodtafel die in de zeventiende eeuw gebruikt werd bij de bedeling van armen. Rijke families of gilden lieten een broodtafel maken waarop brood en vaak ook geld werd uitgedeeld aan arme families. Op de broodtafel staan een aantal wapens waarvan niet helemaal duidelijk is welke families ze vertegenwoordigen. Aannemelijk is dat de tafel toebehoort aan de familie Hack. Aanwijzingen hiervoor zijn gevonden in het testament uit 1610 van Henrick Cornelisz Hack en zijn zuster Cornelia Cornelis Heijnricksz Hack-dochter. Dit testament vormde de basis van de armenzorg waar bewoners van IJsselstein gedurende de zeventiende eeuw een beroep konden doen. In het testament werd ook vermeld dat er ‘vier keer per jaar zowel in de Nicolaaskerk als in de dorpskerk van Benschopbrood, boter en als er genoeg geld was ook lakens moesten worden uitgedeeld aan dertien daarvoor aangewezen arme inwoners.’ Ook werd er vermeld dat er twee tafels opgericht moesten worden waar voor iedere ‘provenier’ een tarwebrood een stuk boter en anderhalve carolusgulden moest worden neergelegd. Of het om de desbetreffende broodtafel gaat is nog niet aangetoond, maar door de omschrijvingen in het testament is het wel aannemelijk. (Bron: uitgave HKIJ, Bijdrage tot de geschiedenis van IJsselstein stad en land, nr. 163, juni 2019)  

Te zien in het Kronenburgplantsoen

Bernadet de Prins 
I want to break free, 2020 

Bernadet de Prins woont in IJsselstein en noemt zich ‘mensenfotograaf’. Ze fotografeerde eerder onder andere vluchtelingen bij Calais en volgde jarenlang een vrouw met Alzheimer. Het kostte haar vijf jaar en veel doorzettingsvermogen voordat ze toestemming kreeg om Albanië’s enige vrouwengevangenis te bezoeken. ‘Vrienden vroegen me: waarom Albanië? Mij ging het om vrouwenrechten. Albanië is een patriarchaal land. Ik had gehoord dat vrouwen soms zelfs de schuld van hun man, vriend of zoon op zich namen. Vaak hadden ze geen geld voor een advocaat en kregen ze lange straffen.’ Samen met schrijver Paulien Bakker verbleef ze twee keer twee weken in de gevangenis en portretteerde tien vrouwen, waarvan er vier in deze tentoonstelling te zien zijn. Buiten wacht de vrouwen een stigma, maar binnen hebben ze elkaar. 

In het Kasteelpark staat een opvallende container. Daarin draait de film TouchMeTell van kunstenaar Melanie Bonajo. Bonajo vertegenwoordigt Nederland op de Biënnale van Venetië in 2021.

Als je de filmcontainer betreedt zie je een installatie, waarop je plaats kunt nemen. De film TouchMeTell was eerder te zien op het Cinekid festival.

Let op: in de weekenden zijn er, bij mooi weer, beheerders aanwezig en is de filmcontainer vrij toegankelijk tussen 13.00 en 17.00 uur. Op onze overige openingsdagen en wanneer het koel en regenachtig is, vinden er vanuit het museum aan de Walkade rondleidingen plaats. Bel eventueel even van te voren naar 030-6886800 voor actuele informatie. 

Melanie Bonajo 
TouchMETell, 2019, 24:27 min  
(installatie i.s.m. Théo Demans) 

Digitale eco-feminist, hyper elf of heks Melanie Bonajo (1978) daagt de traditionele grenzen tussen man vrouw, natuur en technologie uit. In haar videos, performances, fotografie en installaties onderzoekt ze hoe technologische vooruitgang en ‘commodity based pleasure’ leiden tot het gevoel van vervreemding.  

In het werk TouchMETell vraagt Bonajo een groep kinderen van tussen de 6 en 8 jaar oud om na te denken over intimiteit, hun lichaam en hun grenzen. Haar werk gaat over genderrollen, lichamelijke autonomie, intimiteit en het gebrek aan fysiek contact vandaag de dag. Lichamelijkheid lijkt vergeten in een wereld die steeds digitaler wordt. Wat zijn je grenzen? Hoe praat je daarover met de ander? Wat is fysieke autonomie? Wat is liefde? Al deze onderwerpen gaan over geven en ontvangen en helpen kinderen (en ons) om elkaar te vertrouwen. 

Bekijk hier de trailer van TouchMETell (1:55 min)

Koos Breukel

Het oeuvre van Koos Breukel (1962) omvat onder meer Jan Wolkers en Lucian Freud maar ook de eerste staatsieportretten van Koning Willem Alexander en Koningin Máxima. Hij fotografeerde ook dichter bij huis. Zijn moeder. Zij was degene die hem op het pad van de fotografie bracht. Hij fotografeerde haar als muze en volgde haar in verschillende levensfasen. In zijn oeuvre is de levenscyclus, geboorte, leven, ziekte, ouderdom en dood, een terugkerend gegeven. Met zijn fotografie kijkt hij naar hoe mensen in het leven staan en welke sporen het leven heeft achtergelaten. Ook zijn moeder - Riet -  fotografeerde hij betrokken en dichtbij tot en met haar dood.  

Sarah van Sonsbeeck 
Square Ascension, 2020 

Voor de Sint-Nicolaasbasiliek in IJsselstein staan vijf paaltjes die een leegte omzomen. Meestal beschermen dit soort paaltjes iets. De stoep van de weg, de wandelaars van drukker verkeer. Maar wat is hier aan de hand? Zou er een beeld gestaan hebben dat nu weg is? Zou het gereserveerd zijn voor een bijzondere auto?  
De stenen gaan bijna naadloos over in de kerk. Je kunt je afvragen of de kerk niet al hier begint. Elk gebouw moet een eerste steen, een hoeksteen hebben waarop het rust. Misschien zijn de hoekstenen van deze kerk wel de mensen die erin geloven dat het gebouw een verbinding is van hier naar ergens daarboven. 
Van Sonsbeeck maakte een gouden vierkant van één bij één meter. Het goud reflecteert de hemel, de zon, de wolken, het licht. Het ziet er nooit hetzelfde uit. Ga er maar eens op staan. Wat is daar boven je? 

Sarah van Sonsbeeck 
Anti Drone Tent, 2012 

In 2012 maakte Van Sonsbeeck haar Anti Drone Tent. Het werk bestaat uit een constructie van gouden Mylar isolatiedekens die infrarood sensoren blokkeren.  

Van Sonsbeeck beschrijft de Anti Drone-serie als ‘democratische instrumenten voor datastilte’. Maar ze gaan over meer dan stilte alleen. Meer nog gaat het over onzichtbaarheid, legt ze uit: ‘In 2012 maakte ik de Anti Drone Tent van een goudkleurige reddingsdeken die je onzichtbaar maakt voor de hitte scannende blik van drones. Nu heeft de actualiteit dit werk ingehaald: dagelijks zie ik foto’s van in gouden dekens gewikkelde vluchtelingen. Die wegwerpbehuizing abstraheert ze tot anonieme ‘dingen’ waar de politiek over beslist.’  

De kerk, van oudsher een toevluchtsoord waar bescherming wordt geboden, schept een interessante context voor de installaties van Van Sonsbeeck. Hier gaat het werk in het bijzonder een relatie aan met de Mariakapel en het devotiebeeld van Onze Lieve Vrouw van Eiteren. Waar de dekens van Van Sonsbeeck warmte bieden, geeft Maria troost en liefde: iedereen kan bij haar terecht.  

Joseph Sassoon Semah  
Between Remembering and Retelling, 1989. Collectie Roel Arkesteijn 

Joseph Sassoon Semah (1948) is geboren in Bagdad, Irak, waar zijn grootvader Hacham Sassoon Kadoori (1886-1971) opperrabbijn was van de Babylonische joden.  
Semahs poëtische sculpturen, installaties, tekeningen en performances staan in het teken van herinnering en het begrip van tolerantie. Hoe verhoud je je tot de ander? En hoe verhouden religies zich tot elkaar? Dat zijn vragen die Semah onderzoekt. Between Remembering and Retelling symboliseert de relatie tussen godsdiensten: het Jodendom, het Christendom en de Islam.  

Semah is van mening dat religie nog te vaak een onderbelicht aspect is binnen de moderne kunst. Het is dan ook geen verrassing dat het geloof een belangrijke rol speelt in het werk van de kunstenaar. Hij ziet zijn werk als een onderzoek naar verschillende geloofstradities en poogt daarbij een ‘typografie van de tolerantie’ op te stellen die de eigenheid van de ander onderstreept. 

Onze Lieve Vrouw van Eiteren Hulp in Nood

In de Sint Nicolaasbasiliek bevindt zich een klein houten beeld van Maria met het Christuskind op schoot. Het beeldje dateert waarschijnlijk uit de 12e of 13e eeuw, maar mogelijk is het een kopie uit de 14e of 15e eeuw. Tussen 1310 en 1342 vonden slootgravers het beeldje in het toenmalige dorp Eiteren. De legende vertelt dat telkens als het beeldje werd meegenomen naar de Sint Nicolaaskerk, het weer op onverklaarbare wijze naar zijn vindplaats terugkeerde. De pastoor besloot vervolgens om speciaal voor het beeldje een kapel te laten bouwen in Eiteren. Rondom het beeldje werd jaarlijks een Ommedracht georganiseerd. Maria werd dan weer even naar haar oorspronkelijke vindplaats teruggebracht. Het beeldje werd het symbool van liefde en hulp voor hen in nood. 

Niels Post
On Spam, Comment Spam #99, 2020  

Niels Post gebruikt tekst om op een ludieke en subtiele wijze de openbare ruimte te beïnvloeden. Iedereen kent wel de dwingende teksten uit zijn spaminbox die je proberen te bewegen of verleiden. Die je multimiljonair maken of je redden van de ondergang.  
Post schept deze teksten uit het net van zijn spamfilter en helpt ze onze openbare ruimte in. Teksten die normaal een soort afval zijn, haalt hij uit de snelle digitale wereld en met geconcentreerd handwerk geeft hij aandacht aan iets dat normaal in de prullenbak belandt.  

De teksten zaagt hij met de hand. Hij verbindt zo het analoge en ambachtelijke aan het digitale geautomatiseerde. Iets dat vanzelfsprekend lijkt, maar dat eigenlijk helemaal niet is.  

Voor het werk op het Stadhuis/Fulcotheater koos Post voor een Nederlandstalige tekst uit zijn spamfilter. De teksten uit spam werken ook als gemeengoed, een soort ‘digitale openbare ruimte’. Een tekst die eigenlijk heel herkenbaar is en waarbij zich er tijdens het lezen al meteen een verhaal in je hoofd ontvouwt. Tegelijk is het ook een vreemd beeld, want wat doet zo'n alledaagse tekst op zo'n hoge plek? En wat wil die tekst van mij? 

Niels Post (1972) woont en werkt in Rotterdam. Zijn werk is te zien bij LAM Lisse en Kröller-Müller. In 2006 behaalde de ludieke installatie Erasmusbrug 1 ruime aandacht in de media. Post lijmde hiervoor een brievenbus tegen de Erasmusbrug te Rotterdam. TPG post leverde vervolgens daadwerkelijk post af, op het door de kunstenaar gecreëerde adres (Erasmusbrug 1, 3072 Rotterdam). Na 9 weken werd de brievenbus weer verwijderd en waren er 122 poststukken bezorgd.  

Te zien in het Molenplantsoen

Anoek Steketee 
State of Being, 2017 

Anoek Steketee (1974) staat bekend om haar persoonlijke en indringende werk. Ze is geïnteresseerd in de achtergrond en levens van gewone mensen die slechts een schakel vormen in een groter systeem.  
 
In Nederland is het moeilijk om aan te tonen dat je staatloos bent, omdat er geen identiteitsbewijs voor staatlozen bestaat. Ook is er geen officiële procedure om staatloosheid vast te stellen. Veel mensen belanden hierdoor in de illegaliteit. 
Naar schatting zijn er in Nederland 10.000 mensen van wie de nationaliteit niet is vast te stellen: ze hebben geen paspoort of identiteitsbewijs. Reizen, trouwen, studeren, werken of een zorgverzekering afsluiten is vrijwel onmogelijk. Steketee gaf deze officieel ‘niet-bestaande’ mensen in opdracht van het Rijksmuseum een gezicht. Na het succes van de tentoonstelling in het Rijksmuseum reist State of Being nu ook door het land als buitententoonstelling. 

De Twee Zwervers 

In het Molenplantsoen bevindt zich het bronzen beeld De Twee Zwervers, van beeldhouwer Jan van Luyn (1916-1995). Het refereert aan de twee zwervers Chef en Jochem die in de streekroman De Kleine Wereld van Herman de Man voorkomen. Inspiratiebron voor deze types waren Klaasje Kroon en Piet Bokketouw, die door de omgeving zwierven.