Onderdeel van de tentoonstelling Verwantschap
sven signe den hartogh
Speciaal voor Verwantschap werkt multimediaal kunstenaar sven signe den hartogh een aantal intrigerende ideeën rondom het thema verbinding uit tot nieuw werk. Van 20 juni t/m 27 juni woont sven in het museum, voor zijn project Surviving or Thriving. Op 30 juni, 1 en 2 juli nodigt hij je uit voor de interactieve performances samen-zijn.
En wat als
Wat als bomen de geweien zijn van ondergrondse herten,
als wij leven op de schil van wat zich wijselijk verborgen houdt,
alwetende lava die ons om de tuin leidt met bonen en bananen,
met wat er opschiet uit de aarde?
Ik lig er wakker van, de lucht en leegte in en om ons heen. Het weinige
dat we zijn: te dicht bij de hemel, te ver van het vuur, de verkeerde kant op
biddend, naar de wolken, naar afwezigheid, in plaats van met gestrekte tenen
te woelen naar wortels en zaden.
- Marjolijn van Heemstra, Reistijd Bedtijd IJstijd, 2020
Verwantschap met onze eigen natuur: beleef het leven
Dagelijksheid in museale context
Wat was het eerste dat jij deed toen je vanmorgen wakker werd? Had jij gisteren tijd genoeg voor jezelf? Wanneer voelde je je voor het laatst echt verbonden met je naasten, met de wereld? Voelde je je zinderend, bezield alive?
Voor de tentoonstelling Verwantschap maakt multimediaal kunstenaar sven signe den hartogh (1994) vanuit zijn kernthema verbinding nieuw werk, bestaande uit een museum residency-zonder-opschmuck, drie op elkaar aansluitende performances en een zomerviering.
Tijdens Surviving or Thriving is Museum IJsselstein een week lang sven’s thuis. In dit project houdt hij de kijker een spiegel voor: zijn de concepten ‘dagelijks bestaan’ en ‘leven’ hetzelfde? Voelen we ons nog verwant met onze diepere natuur? Al sven’s alledaagse bezigheden - koken, wassen, werk, slapen - zijn te live volgen, voor de bezoeker tijdens openingsuren en 24/7 online.
Het idee voor het drieluik samen-zijn ontstond tijdens de lockdowns van de afgelopen twee jaar. Afgesloten, geïsoleerd waren we, terwijl de mens in essentie een sociaal wezen is. Nu samenkomen weer kan creëert sven drie performances die stuk voor stuk simpelweg verbinden en simpelweg de behoefte vervullen om samen mens te zijn.
In sven’s derde bijdrage aan Verwantschap staat onze relatie met de seizoenen centraal. Op de langste dag van het jaar, 21 juni, vierden we de zomer, zoals de zomerzonnewende al millennia lang door onze voorouders werd geëerd. Op deze midzomeravond deelden we rituelen en filosofische diepgang, met onder meer een sharing circle, een lezing over de zomer en heerlijk, plantaardig eten.
Afbeelding: sven signe den hartogh | Surviving or Thriving | 2022 | foto: Ties den Hartogh
Dans met het geheel
De rode draad in het werk van sven signe den hartogh is de zoektocht naar verbintenis. Verbinding met zichzelf, de ander, de mensheid, de natuur: sven ziet iedere levensvorm als integraal onderdeel van de aarde. De schrijver Gary Ferguson noteerde in De acht grote lessen van de natuur (2019): ‘Wij die hier op aarde leven, ieder van ons afzonderlijk, zijn allemaal totaal van elkaar afhankelijk. Wat zou er gebeuren als we de beweging zouden kunnen zien die er continu gaande is? Als we zien hoe alles een dans is tussen levensvormen? Een dans waaraan we zelf ook meedoen. Als we de natuur niet alleen zien als iets wat buiten onszelf plaatsvindt, maar iets waar we onderdeel van zijn, verandert ons perspectief. En kan de natuur je nog meer raken dan hij misschien al deed.’
Past deze visie bij onze huidige maatschappij? Een stukje recente (pre)historie in een ongenuanceerde notendop: toen de mens aan het einde van de steentijd van jager-verzamelaar landbouwer werd - pakweg 7500 jaar geleden in deze streken -, begon ook figuurlijk het aanpoten1. De heersende opvatting die gaandeweg ontstond, is dat ‘natuur’ rendabel moet zijn. Lucratief, nuttig. ‘Braakliggend land is land van de duivel; cultiveren is onze plicht’, was eeuwenlang het kerkelijke credo2. Daar kwam in de 18e eeuw de verlichting nog bij: sinds we op rationele, empirische wijze naar de wereld kijken, is de ziel van het niet-menselijke helemaal afgeschaft3.
Natuurlijk waren er religieuze mystici die hun ervaringen met ‘Het Grotere’ bleven delen, natuurlijk ontstond de romantiek als escapistische tegenhanger van de verlichting en kwam na de industriële revolutie aan het einde van de 19e eeuw de arts-and-crafts-beweging op (terug naar het land, ambachtelijk werken, vegetarisch eten uit eigen moestuin). De hippietijd ligt nog redelijk vers in het geheugen - waarna de jaren ‘80 vervolgens weer in het teken stonden van ongebreidelde economische groei.
In onze samenleving ligt de focus over het algemeen meer bij welvaart dan bij welzijn. Daarnaast heeft, ook niet onbelangrijk, de digitale revolutie ons in de laatste 40 jaar nieuwe werelden gegeven. Online is alles mogelijk. Tegelijkertijd staan we altijd ‘aan’: snel even die appjes lezen; oh, breaking news; bijblijven op Twitter danwel TikTok. Ik ben hier en overal, overal en nergens. In de corona-periode werd de keuken ook voor kantoormedewerkers een werkplek. Ook ‘s avonds. Zelfs op vakantie denken we eindeloos na of een foto wel leuk genoeg is voor een Insta-post. Of mijn leven wel leuk genoeg is voor anderen.
De realiteit anno 2022, nog buiten de zorgen om zoönosen, geopolitiek verdriet en klimaatverandering: we laten ons opjagen door de klok, onze telefoon, de ratrace, sociale druk. Terwijl tijd - in de ogen van sven - het meest kostbare geschenk is dat we krijgen. De balans tussen moeten en willen is zoek, laat staan dat er oog is voor harmonie tussen alles wat groeit en bloeit.
Samen met zijn vriendin en hun twee honden maakte sven de keuze om in een yurt te gaan leven. Daar bewegen ze mee met het tragere ritme van de seizoenen. Sven: ‘Wat heb ik te geven, te ervaren? De mens heeft het voorrecht de wereld te kunnen duiden, maar daarin ligt wel de verantwoordelijkheid besloten om iets terug te doen voor de aarde. Ik wil niet de illusie hebben dat ik boven de natuur sta, ik wil dansen met het leven. De filosoof en ecoloog Matthijs Schouten4 zei: “We moeten weer ten diepste verliefd worden op de wereld, niet vanuit angst of een antropocentrische wereldbeeld, maar vanuit pure verwondering”. Natuur is geen plek buiten ons, natuur is wat we zijn. Dat voel ik, elke ochtend als ik wakker word. Het geeft me een intens, overweldigend gevoel van geluk.’
Van maandag 20 t/m maandag 27 juni woont sven in het museum. Lees hier over Surviving or Thriving
Bronnen en meer informatie:
1. Steven Mithen, After the Ice, 2003
2. oa Jay Griffiths, Wild - An Elemental Journey, 2006 | zie voor referentie over de opdracht aan de mens om het land te bewerken de bijbel, bijvoorbeeld Genesis 2:15: En de Here God nam de mens en plaatste hem in de hof van Eden om die te bewerken en te bewaren. Mattheus 13: De gelijkenis van de zaaier; 13:37-40: ‘(…) Die het goede zaad zaait, is de Zoon des mensen; de akker is de wereld; het goede zaad, dat zijn de kinderen van het Koninkrijk; het onkruid zijn de kinderen van de boze; de vijand die het gezaaid heeft, is de duivel; de oogst is de voleindiging der wereld (…)’ Dit citaat staat in de bijbel overigens vooral als metafoor voor de ‘ware gelovigen’, maar deze opvatting heeft ook in letterlijke zin veel gevolgen gehad.
3. Charles Foster, Being a Human, 2021
4. Portret en interview Matthijs Schouten
Over de kunstenaar
sven signe den hartogh (1994) drukt zich uit in verschillende media en laat deze met elkaar samensmelten, van schilderkunst en fotografie tot performances en installaties. Hij trekt zich weinig aan van bestaande conventies en laat zich leiden door kruisbestuivingen tussen disciplines. Het werk kenmerkt zich door een eindeloze fascinatie voor de interactie tussen mens en de wereld om hem heen.
In 2019 ontwierp den hartogh een nieuwe, transparante vlag voor de mensheid. Usawa betekent in het Swahili balans en gelijkheid. Aan de gevel van MIJ is deze vlag permanent te zien. Dat deze momenteel behoorlijk gehavend is door de wind, is volgens de kunstenaar ook symbolisch.
sven signe den hartogh | Usawa | 2019 | foto: Mike Bink
