De IJsselpoort van de stad IJsselstein

Schilderij van Jan Weissenbruch als inspiratie van de Onkruidenier

Misschien is de zee, ook in het hart van ons land, wel dichterbij dan je denkt. Veel rivieren zijn tot diep in de 19e eeuw onder invloed geweest van eb en vloed. Ook de Hollandse IJssel. Zo kwam de Onkruidenier al vrij snel in aanraking met dit prachtige schilderij van Jan Weissenbruch: De IJsselpoort van de stad IJsselstein - gezien vanuit de baronie IJsselstein.  

Over schilder Jan Weissenbruch (1822-1880)

Het werk van Jan Weissenbruch is een venster naar het Nederland van de negentiende eeuw. Honderdvijftig jaar geleden wandelde de schilder door het gebied rondom Culemborg, Amersfoort, Leerdam, Rhenen en Haarlem en verbeeldde de stad zoals hij hem aantrof. Door zijn ogen kijken we naar een vervlogen stadsgezicht dat vandaag de dag toch nog steeds herkenbaar is.  

Jan Weissenbruch werd geboren in Den Haag in 1822. Hij kwam uit een eenvoudig gezin. Zijn ouders waren geen arme arbeiders, maar zeker ook geen welgestelden. In zijn jeugd volgde hij een opleiding aan de Haagse Academie. Hier raakte hij bevriend met kunstenaars als Johannes Bosboom, Willem Roelofs en Andreas Schelfhout. Jan Weissenbruch wordt, net als zijn beroemde neef Jan Hendrik Weissenbruch, tot de ‘Haagse School’ gerekend. Dit was een groep kunstenaars die in en rondom Den Haag woonden en werkten en wiens werk zich kenmerkte door sombere kleuren en realistische onderwerpen.  

Dankzij zijn kunstenaarschap begaf Weissenbruch zich in welgestelde kringen en omringde hij zich met mensen als Pierre Cuypers, Victor de Stuers en zijn goede vriend Vosmaer. Hij klom op de sociale ladder en zijn werk werd verkocht aan welgestelden. Maar ondanks zijn succes leed Weissenbruch aan een vervelende aandoening. Hij leed aan een ‘zenuwaandoening’ die men nu wellicht pleinvrees zou noemen.  

Werkwijze 

Weissenbruch maakte zijn olieverfschilderijen niet in het landschap maar in zijn atelier. In het landschap maakte hij schetsjes met zwart krijt, soms ingekleurd met aquarel. Daarna maakte hij op zijn logeeradres of later in zijn atelier, in klein formaat een (olieverf)schilderijtje en deze werkte hij vervolgens uit tot een groter schilderij.   

Zijn onderwerpen waren wat ongewoon voor die tijd. Kleine dorpsstraatjes, havens en volkse achterbuurtjes, zelfs bouwplaatsen verbeeldde hij. Deze eenvoudige realistische  onderwerpen werden later in de negentiende eeuw populaire onderwerpen.  

Weissenbruch en de Onkruidenier

In Een zoektocht naar de zee in IJsselstein lees je een artikel dat de Onkruidenier in april 2020 over hun project en het schilderij met de IJsselpoort (tegenwoordig: het Bolwerk) publiceerde. Het verscheen op 29 april 2020 in de lokale krant het Zenderstreeknieuws.